Εκπαίδευση

Το σχολείο σήμερα είναι ένας οργανισμός ανταγωνιστικός, ο οποίος ενσωματώνει στοιχεία και θέτει στόχους που πριν λίγα χρόνια φάνταζαν αδιανόητοι. Είναι ένα σχολείο συμμετοχικό, πολύπλευρο, όπου η γνώση φαίνεται να αποτελεί δευτερεύουσα επιλογή, καθώς κυριαρχούν αξίες όπως οι τεχνολογικές και οι επιτυχημένοι προσμετρούνται με γνώμονα τις ικανότητες και δεξιότητες που διαθέτουν. Η μετάλλαξη αυτή ανακλά απλά την κοινωνία μας, η οποία δομείται τα τελευταία έτη σ’ ένα περιβάλλον πολυπραγμοσύνης, όπου όλοι γνωρίζουν τα πάντα, μπορούν τα πάντα και η διαφοροποίηση συνίσταται στον τρόπο χρήσης των μέσων, η οποία προσδίδει μια μορφή ειδίκευσης. Σ’ αυτό το ρευστό περιβάλλον ο ρόλος του διευθυντή σχολικής μονάδας ως ηγέτη καθίσταται καθοριστικός.
Ο ρόλος των διευθυντικών στελεχών σχολικών μονάδων στην εκπαίδευση είναι καίριος, αν και απαξιωμένος στην εκπαιδευτική ιεραρχία, για την ορθή λειτουργία των σχολικών μονάδων, τις οποίες διευθύνουν. Είναι οι οραματιστές, αυτοί που συλλαμβάνουν και εμπνέουν ένα όραμα για το μέλλον των σχολικών τους μονάδων και μαζί με τους συνεργάτες τους εκπαιδευτικούς καλούνται να το υλοποιήσουν. Παράλληλα είναι οι υπεύθυνοι για την ορθή λειτουργία της σχολικής μονάδας, οι παιδαγωγοί που χαράσσουν κατευθυντήριες γραμμές, οι εμψυχωτές των εκπαιδευτικών και των μαθητών, οι συντονιστές των προσπαθειών, οι άνθρωποι που επιλύουν όποιο πρόβλημα ανακύψει στη σχολική μονάδα, οι γραφειοκράτες που εκπροσωπούν την κεντρική εξουσία, οι οικονομικά υπόλογοι για την ορθή διαχείριση των πόρων της μονάδας, οι εισηγητές καινοτομιών, οι υπεύθυνοι για την προσωπική και την επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών. Τέλος, είναι οι συνδετικοί κρίκοι όλων των ομάδων που συναπαρτίζουν τη σχολική μονάδα, οι συνεργάτες όλων, αλλά και οι τελικοί υπόλογοι για όποια αβλεψία ή ατυχές περιστατικό δημιουργηθεί στην εκπαιδευτική μονάδα που διευθύνουν. Συνεπώς, ο ρόλος τους έχει χαρακτήρα πολυδιάστατο και αφορά όχι μόνο στους άμεσους συνεργάτες τους, αλλά ανακλά σε ένα ευρύτερο κομμάτι της κοινωνίας.
Από τα παραπάνω καθίσταται προφανές, ότι απαιτείται υψηλή κατάρτιση των διευθυντών σε παιδαγωγικό αλλά και οργανωτικό – διοικητικό επίπεδο, προκειμένου να αποκτηθούν όλες οι απαραίτητες ικανότητες και δεξιότητες που θα τους καταστήσουν ικανούς να διοικήσουν αποτελεσματικά τις σχολικές τους μονάδες και να εδραιώσουν το όραμα που έχουν γι’ αυτές. Το αίτημα αυτό καθίσταται εντονότερο, καθώς στο πέρασμα των χρόνων οι ανάγκες των εκπαιδευτικών μονάδων γίνονται ολοένα και πιο απαιτητικές, προκειμένου το σχολείο να ακολουθήσει την αλματώδη πρόοδο της τεχνολογίας και της πληροφορίας.

Έχουμε κλείσει την πρώτη εικοσαετία στον 21ο αιώνα και οι προκλήσεις όσον αφορά στη συμπεριληπτική εκπαίδευση γίνονται ολοένα και μεγαλύτερες. Τα σύγχρονα σχολεία έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: τον πλουραλισμό των μαθητών τους. Παιδιά από διαφορετικές φυλές, εθνικότητες, θρησκείες, καθώς και παιδιά που έχουν κατηγοριοποιηθεί ως να έχουν ειδικές ανάγκες ή κάποια αναπηρία φοιτούν στα σχολεία. Επιπρόσθετα, σε αυτήν την εικοσαετία ή και λίγο περισσότερο, έχουμε δει μία αλλαγή στην κοσμοθεωρία με την οποία οι διάφορες κυβερνήσεις αλλά και όσοι καθορίζουν ή και επηρεάζουν την πολιτική αντιλαμβάνονται τον όρο “συμπεριληπτική εκπαίδευση” (Slee, 2018).
Η συμπεριληπτική εκπαίδευση δεν σχετίζεται πλέον αποκλειστικά με την ειδική εκπαίδευση και τα παιδιά που έχουν κριθεί ως να έχουν ειδικές ανάγκες. Η συμπερίληψη αποτελεί ξεχωριστή κοσμοθεωρία, είναι μια διαδικασία χωρίς τέλος, μια προσέγγιση προς την εκπαίδευση και την κοινωνία (Booth & Ainscow, 2016), απευθύνεται σε όλα τα παιδιά και ειδικότερα σε εκείνα που για κάποιους λόγους περιθωριοποιούνται. Πλέον, δεν χρεώνεται το πρόβλημα στο άτομο, αλλά οι προσπάθειες εστιάζουν στο να λύσουν το πρόβλημα μέσα από αλλαγές στον οργανισμό (σχολείο) και το εκπαιδευτικό σύστημα (Graham, 2019).
Η συμπεριληπτική εκπαίδευση αναφέρεται στις προσπάθειες μείωσης του αποκλεισμού -και αύξησης της συμμετοχής- από τα αναλυτικά προγράμματα, τις κουλτούρες και τις κοινωνίες των σχολείων (Booth & Ainscow, 2016). Απευθύνεται σε όλα τα παιδιά, αλλά το κάθε παιδί διδάσκεται ανάλογα με τις ικανότητες του, επομένως, το αναλυτικό πρόγραμμα διαφοροποιείται ανάλογα (Westwood, 2018).
Οι πιο πάνω αλλαγές έχουν σοβαρές συνέπειες στην πρακτική των σχολείων και των εκπαιδευτικών. Πλέον όλοι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να είναι ικανοί να διδάξουν όλα τα παιδιά. Το ανά χείρας βιβλίο θα πρέπει να ειδωθεί ως μια προσπάθεια παροχής πιο συμπεριληπτικής εκπαίδευσης που θα βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς να δουν κριτικά την παραδοσιακή ειδική εκπαίδευση προκειμένου να μετακινηθούν σε πιο συμπεριληπτικές πρακτικές.